Σημαντικές ευθύνες των ελληνικών αρχών και ειδικά της κεντρικής κυβέρνησης, όχι μόνον για τη διαχείριση αλλά και για τη δημιουργία του προβλήματος του υπερτουρισμού στη Σαντορίνη, δηλαδή του κορεσμού του προορισμού και της αλλοτρίωσης του χαρακτήρα του και του κοινωνικού ιστού του από την ανεξέλεγκτη καθημερινή ροή δεκάδων χιλιάδων τουριστών, διαπιστώνει έκθεση για το ζήτημα του υπερτουρισμού σε δεκάδες προορισμούς της Ευρώπης της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (TRAN Committee) που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη.
Μιλάει ουσιαστικά για ολιγωρία της πολιτείας να περιορίσει και να διαχειριστεί τις αυξανόμενες ροές επισκεπτών σε έναν προορισμό όπου η φέρουσα ικανότητα φιλοξενίας έχει εξαντληθεί, με αποτέλεσμα να δοκιμάζονται υπαρξιακά και πολιτισμικά οι τοπικές κοινότητες και να υποβαθμίζεται το ίδιο του τουριστικό προϊόν, παρά την εύρωστη οικονομική δραστηριότητα που δημιουργεί για το νησί ο τουρισμός.
Χωρίς στρατηγική
«Η έλλειψη τουριστικής διακυβέρνησης και στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ των τοπικών και των εθνικών αρχών θα μπορούσε να θέσει το μέλλον του προορισμού σε κίνδυνο», αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που στο εξώφυλλο της φιλοξενεί φωτογραφία συνωστισμού τουριστών στα σοκάκια της Οίας σε μια θλιβερή «πρωτιά» της Σαντορίνης μεταξύ δεκάδων κορεσμένων προορισμών της Ευρώπης.
«Είναι απαραίτητη η εφαρμογή αποτελεσματικών πολιτικών με στόχο τη διαχείριση και τη ρύθμιση των αυξανόμενων τουριστικών ροών, προκειμένου να αμβλυνθούν οι αρνητικές συνέπειες του υπερτουρισμού για την τοπική κοινωνία» υπογραμμίζει, προσθέτοντας, πως αυτό είναι απαραίτητο και «για τη διατήρηση της εικόνας του προορισμού, την πρόληψη της φθοράς και τη διασφάλιση της ελκυστικότητας του νησιού». Στη μελέτη του τμήματος Πολιτικής για τη Διαρθρωτική Πολιτική και τη Πολιτική Συνοχής της γενικής διεύθυνσης Εσωτερικών Πολιτικών που έγινε για λογαριασμό της TRAN Committee του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αναφέρεται επίσης πως στην Ελλάδα εκτός από τη Σαντορίνη, Ιόνιο και Πελοπόννησος είναι μεταξύ των 15 ευρωπαϊκών περιφερειών «με υψηλό κίνδυνο».
Τα στοιχεία που δημοσιεύει η μελέτη για τη Σαντορίνη είναι αποκαλυπτικά. Μιλάει για 5,5 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις το 2017 σε σύγκριση με 3,3 εκατομμύρια το 2012 (+ 66%) και συνολικές αφίξεις 2 εκατομμυρίων επισκεπτών. Η Σαντορίνη το 2018 είχε 474 αφίξεις κρουαζιερόπλοιων και 749.286 επιβάτες, έναντι 406 αφίξεων και 620.570 επιβατών το 2017. Οι αριθμοί αυτοί των επιβατών κρουαζιερόπλοιων σημαίνουν «περισσότερους από 2.000 επισκέπτες κρουαζιερόπλοιων ημερησίως, που φτάνουν ακόμα και τα 18.000 άτομα ανά ημέρα κατά την υψηλή περίοδο.
«Το 2017 αντιστοιχούσαν 107,8 τουρίστες ημερησίως ανά 100 κάτοικους και 220,6 τουρίστες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο». Δείκτες που είναι από τους υψηλότερους παγκοσμίως. Το 15% της συνολικής επιφάνειας της Σαντορίνης είναι κτισμένο συγκριτικά με μέσον όρο 1% σε άλλα ελληνικά νησιά. Η ετήσια οικονομική δραστηριότητα από τον τουρισμό στο νησί υπολογίζεται πως ανέρχεται στο ένα δισεκατομμύριο ευρώ. Εχει όμως ως επιπτώσεις τη διείσδυση τουριστών σε γειτονιές αμιγούς κατοικίας, τον υψηλό αριθμό κρουαζιερόπλοιων, τον υψηλό αριθμό τουριστών ανά κάτοικο, περιβαλλοντικά ζητήματα, τουρίστες που παραπονούνται για τους … τουρίστες και κυκλοφοριακή συμφόρηση και συμφόρηση των δημόσιων συγκοινωνιών.
«Η ανάρμοστη συμπεριφορά τουριστών στη Σαντορίνη έχει αναφερθεί ως ένα κρίσιμο πρόβλημα» σημειώνει η μελέτη της TRΑN Committee. Η συνολική συμφόρηση είναι πρόβλημα για τους ίδιους τους τουρίστες, ενώ προβλήματα υπάρχουν τόσο σχετικά με την κυκλοφορία, τη συμφόρηση των πεζών, τη διάθεση των αποβλήτων όσο και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης, την έλλειψη νερού και ενέργειας, την πολιτιστική εκτόπιση και τον πολλαπλασιασμό των βραχυπρόθεσμων μισθωμάτων τύπου Airbnb. «Αυτό μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη μελλοντική ελκυστικότητα του προορισμού», προειδοποιεί η έκθεση.
Δεν βρίσκουν σπίτι κάτοικοι και εποχικοί εργαζόμενοι
Στη Σαντορίνη δοκιμάζονται σκληρά όχι μόνον οι ίδιοι οι τουρίστες με την ταυτόχρονη συγκέντρωσή τους ελέω κρουαζιέρας σε σημεία με ιδιαίτερα περιορισμένη φέρουσα ικανότητα, αλλά και οι υποδομές του νησιού (όπως δρόμοι, λιμάνια, αεροδρόμιο) και τα δίκτυα κοινής ωφελείας, οι πολιτισμικές και άλλες παραδόσεις του νησιού, η ίδια η τοπική κοινωνία και οι εποχικά μη γηγενείς εργαζόμενοι και οι παραδοσιακές καλλιέργειες, των οποίων οι εκτάσεις έχουν θυσιαστεί για την ανάπτυξη τουριστικών και άλλων συναφών συγκροτημάτων και κτιρίων. Οι ίδιοι οι κάτοικοι απειλούνται με εκτόπιση και αυτό αποδίδεται στην ανεξέλεγκτη επέκταση των μισθώσεων τύπου Airbnb. Στην έκθεση που έγινε για λογαριασμό της TRAN Committee του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου γίνεται ειδική αναφορά στον πολλαπλασιασμό των βραχυπρόθεσμων μισθώσεων της Airbnb στη Σαντορίνη.
Αυτές έχουν «σοβαρές οικονομικές συνέπειες για τους κατοίκους και τους εποχικούς εργαζομένους, καθώς η Airbnb καθιστά πιο προσοδοφόρο τη μίσθωση ακινήτων το βράδυ στους τουρίστες αντί για κάθε μήνα στους εργαζομένους που αγωνίζονται να βρουν οικονομικά προσιτά μέρη για να ζήσουν». Γνωστό και ως «crowd out» το φαινόμενο σημαίνει πως το τοπικός ιστός αλλοιώνεται, καθώς κάτοικοι φεύγουν από τα σπίτια τους για να τα νοικιάσουν και εργαζόμενοι αναγκάζονται να ζουν σε άθλιες συνθήκες μέσα σε πρόχειρα παραπήγματα. Αυξάνεται έτσι και η πίεση για νέα δόμηση σε έναν ήδη κορεσμένο πολεοδομικά πεπερασμένης έκτασης τόπο.