Το καταφέραμε κι αυτό. Οποιος τολμήσει να διατυπώσει αμφιβολίες για τη συμφωνία των Πρεσπών είναι εθνικιστής, αντιευρωπαϊστής. Και δεν αναφέρομαι στους βουλευτές που θα την καταψηφίσουν. Δεν αναφέρομαι καν σε όσους θα διαδηλώσουν αύριο την αντίθεσή τους. Αναφέρομαι σε ανθρώπους σαν και μένα που δεν είμαι βουλευτής και δεν σκοπεύω να συμμετάσχω στο συλλαλητήριο. Να θυμίσω μάλιστα πως, όταν είχε προκύψει το ζήτημα, είχα γράψει πως ένα μεγάλο μέρος της αντίδρασης στο «Μακεδονικό» το οφείλουμε στις ενοχές μας για την πολιτισμική αμέλεια που δείχνουμε απέναντι στην καλλιέργεια της γλώσσας μας και της ιστορικής μας συνείδησης, που ούτως ή άλλως είναι άρρηκτα δεμένες σε ένα ενιαίο σύνολο, την εθνική συνείδηση. Η εθνική μου συνείδηση ως Ελληνα μου επιτρέπει να ενταχθώ στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Πιστεύω επίσης ότι η Ελλάδα έχει κάθε συμφέρον να υπερασπιστεί την ύπαρξη του γειτονικού κράτους και την ένταξή του στο ΝΑΤΟ. Ολα αυτά, όμως, δεν με οδηγούν να υπερασπιστώ τη συμφωνία για να κολλήσω μερικά ένσημα προοδευτικής σκέψης στο βιογραφικό μου. Η αλήθεια είναι ότι μου λείπουν πολλά και μάλλον δεν θα τα καταφέρω να πάρω σύνταξη προοδευτικών φρονημάτων, είτε από αριστερούς είτε από φιλελεύθερους που σκέφτονται εξίσου δογματικά με τους αριστερούς.
Δεν περίμενε, νομίζω, κανείς από τον κ. Τσίπρα να αντιληφθεί τη σημασία της ένταξης του γλωσσικού στη συμφωνία. Οι δεσμοί του με τη γλώσσα, ακόμη και τη μητρική του, είναι ούτως ή άλλως εξίσου χαλαροί με τη σχέση του με την πραγματικότητα. Θα περίμενα, όμως, από όσους διαθέτουν αρθρωμένο λόγο να την αντιληφθούν. Δεν αντιλαμβάνονται ότι η αναγνώριση της ύπαρξης «μακεδονικής» γλώσσας σε μια διμερή συνθήκη δημιουργεί σύγχυση; Ακόμη κι αν, όπως προσδιορίζεται στη ρηματική διακοίνωση, η μακεδονική γλώσσα δεν αναφέρεται στην αρχαιότητα που είναι αμιγώς ελληνική. Πώς ορίζεται αυτή η αρχαιότητα; Ως πότε οι Μακεδόνες μιλούσαν μακεδονικά και από πότε η γλώσσα τους εντάχθηκε στην οικογένεια των σλαβικών γλωσσών; Μήπως οι Μακεδόνες που δεν μιλούν μακεδονικά αλλά ελληνικά θεωρούνται ότι είναι αρχαίοι Μακεδόνες, διότι αν ήσαν σύγχρονοι και ήθελαν να λέγονται Μακεδόνες θα έπρεπε να μιλούν μακεδονικά; Επειδή ακριβώς αντιλαμβάνομαι τη σημασία της γλώσσας στη διαμόρφωση εθνικής συνείδησης για τον ετερόκλητο πληθυσμό της γείτονος, αντιλαμβάνομαι και την ευαισθησία των Μακεδόνων Ελλήνων.
Ή μήπως εμείς, επειδή είμαστε Ελληνες και προοδευτικοί, δεν έχομεν χρείαν εθνικής συνειδήσεως; Θα μου πείτε, ο τρόπος με τον οποίον μεταχειριζόμαστε και διδάσκουμε τη γλώσσα μας μάλλον κάνει το ερώτημα ρητορικό.