Πρώτη πράξη: Ενα οικογενειακό γεύμα είναι σε εξέλιξη. Ο πατέρας, η μητέρα, η κόρη και ο ένας γιος συζητούν με ένταση. Ο δεύτερος γιος τρώει σιωπηλά. Είναι ο Μπίλι. Από τη μέρα που γεννήθηκε ζει μέσα στη σιωπή, είναι κωφός. Οι γονείς του –διανοούμενοι, προοδευτικοί, ανοιχτόμυαλοι (είναι, άραγε, στ’ αλήθεια;)– έχουν κάνει τα πάντα για να μεγαλώσει «φυσιολογικά», για να αμβλυνθούν οι συνέπειες της διαφορετικότητάς του, για να μην περιθωριοποιηθεί. Γι’ αυτό τού έχουν απαγορεύσει να επικοινωνεί μέσω της νοηματικής γλώσσας. Αλλωστε, ο Κρίστοφερ, ο πατέρας του, καθηγητής Γλωσσολογίας, επιμένει πως «χωρίς τις λέξεις δεν μπορούμε να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας». Ετσι ο Μπίλι έχει μάθει να διαβάζει τα χείλη των άλλων και να αρθρώνει κάποιες λέξεις-κραυγές.
Η γνωριμία του με τη Σύλβια, ομιλούσα αλλά με κωφούς γονείς, η οποία του αποκαλύπτει το θαύμα της νοηματικής γλώσσας, θα γίνει αφορμή συγκρούσεων. Τι νόημα έχει οποιαδήποτε γλώσσα αν δεν κινείται από κάποια ανάγκη συναισθηματική; Τελικά μήπως ο λόγος είναι μερικές φορές περιοριστικός όσο η σιωπή; Και η σιωπή μπορεί να είναι το ίδιο εύγλωττη με τον λόγο; Αυτά τα ερωτήματα θέτει η Νίνα Ρέιν, νέα, δυναμική φωνή του βρετανικού θεάτρου, στο πολυβραβευμένο έργο «Φυλές», που ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στις 25 Ιανουαρίου στο θέατρο Σταθμός, με έναν εξαιρετικό θίασο.
«Είναι σπουδαίο κείμενο, με απίστευτη πολυσημία. Η Ρέιν, με αφορμή την οργανική κωφότητα, μιλάει για τη συναισθηματική κωφότητα της κοινωνίας, ξεκινώντας από τον μικρόκοσμο της οικογένειας, από την πρώτη “φυλή”. Στη συνέχεια, όμως, δίνει στο θέμα διάσταση οικουμενική. Γιατί στις μέρες μας όλα έχουν ειπωθεί, αλλά οι λέξεις δυστυχώς έχουν χάσει τη σημασία τους. Και στην ουσία είμαστε περιχαρακωμένοι στα ιδεολογήματά μας, δεν ακούμε τίποτα, δεν αφουγκραζόμαστε καν τους άλλους», λέει ο σκηνοθέτης της παράστασης Τάκης Τζαμαργιάς, σε ένα διάλειμμα της πρόβας, την οποία παρακολουθήσαμε. «Πρακτικά τώρα, ο πήχυς δυσκολίας της παράστασης είναι υψηλός, καθώς πάνω στη σκηνή θα έχουμε μια… χάβρα Ιουδαίων. Η αγωνία μας είναι όλο αυτό να έχει αμεσότητα, αλλά να μη χάσει και τη θεατρικότητά του».
O Μ. Καρατζογιάννης υποδύεται τον κωφό Μπίλι.
Μεγάλη είναι η πρόκληση και για τον Μάνο Καρατζογιάννη, που υποδύεται τον Μπίλι. Με τη βοήθεια του Κωνσταντίνου Σαμαρά, δασκάλου της νοηματικής γλώσσας, έμαθε το μη ομιλούν κομμάτι του ρόλου του – για τους ακούοντες θεατές στα σημεία αυτά θα υπάρχουν υπέρτιτλοι. «Από την πρώτη στιγμή με γοήτευσε το συγκεκριμένο έργο», λέει ο ηθοποιός και καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου Σταθμός. «Με όχημα αυτή την οικογένεια και την ιστορία του Μπίλι, η Νίνα Ρέιν μιλάει για την ενσυναίσθηση, για το αν μπαίνουμε στη θέση των άλλων, αν προσπαθούμε να τους καταλάβουμε. Μιλάει για την εποχή μας, δηλαδή. Καθώς η πλοκή θα ξετυλίγεται, ο θεατής θα συνειδητοποιεί ότι ο Μπίλι, αν και κωφός, “ακούει” περισσότερο από τους άλλους. Κι ότι μόνο με την ενσυναίσθηση οδηγούμαστε στην αγάπη. Δεν είναι τυχαίο ότι έτσι τελειώνει η παράσταση, με τη λέξη “αγάπη”…»
Εργαλείο αλλά και όπλο
«Ο λόγος είναι εργαλείο για την επικοινωνία αλλά ταυτόχρονα και όπλο, εμπεριέχει βία. Δεν αρκεί, λοιπόν, για να δέσει μια οικογένεια, μια κοινωνία, κ.o.κ.», συμπληρώνει ο Μανώλης Μαυροματάκης, πατέρας στις «Φυλές». Μητέρα είναι η Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη. Τον δεύτερο γιο της οικογένειας υποδύεται ο Δημήτρης Κουρούμπαλης και την κόρη η Ελένη Μολέσκη. Τον ρόλο-καταλύτη της Σύλβιας έχει η Βασιλική Τρουφάκου.
«Φυλές», Θέατρο Σταθμός, Βίκτωρος Ουγκώ 55 (Μετρό Μεταξουργείο), 25/1 έως 24/2.