Οι εξελίξεις στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια προκαλούν φόβους ότι η αμφισβήτηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας όπως αυτή αναπτύχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ενωση, η αμφισβήτηση της ίδιας της Ε.Ε., θα παγιωθεί με τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Μάιο. Το Brexit, η εκλογική και δημοσκοπική άνοδος ακροδεξιών κομμάτων σε πολλές χώρες, οι παράξενες συμμαχίες των άκρων που παρατηρούμε (όπως στην Ιταλία μετά την Ελλάδα), το ξέσπασμα των «Κίτρινων Γιλέκων» στη Γαλλία και οι αυταρχικές πρακτικές των κυβερνήσεων της Ουγγαρίας και της Πολωνίας δείχνουν ότι τα πράγματα αλλάζουν, ότι ίσως οι πολίτες των χωρών-μελών έφθασαν στο όριο της αποδοχής της Ενωμένης Ευρώπης. Κι όμως, τα ευρήματα του τελευταίου Ευρωβαρόμετρου (φθινόπωρο 2018), τα οποία δόθηκαν στη δημοσιότητα την Παρασκευή, δείχνουν ότι αυξήθηκε το ποσοστό αυτών που έχουν θετική άποψη για την Ενωση, ενώ περισσότεροι πολίτες από ποτέ πιστεύουν ότι η φωνή τους ακούγεται στην Ε.Ε.
Για πρώτη φορά αφότου τέθηκε το ερώτημα, περισσότεροι (49% των ερωτηθέντων) πιστεύουν ότι η «φωνή τους μετράει» στην Ε.Ε., αύξηση 4% από τη δημοσκόπηση της άνοιξης του 2018, ενώ αυτοί που διαφωνούν μειώθηκαν κατά 2%, στο 47%. Επίσης, το 43% έχει θετική εικόνα της Ε.Ε., το υψηλότερο ποσοστό που έχει καταγραφεί μετά το 2009 (όταν ήταν 48%)· το 36% έχει ουδέτερη άποψη και το 20% αρνητική. Στην Ελλάδα, το 25% είχε θετική άποψη, το 35% είχε αρνητική και το 39% ήταν ουδέτερο. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι το φθινόπωρο του 2009, πριν εκδηλωθεί η κρίση, το 61% των Ελλήνων πίστευε ότι η συμμετοχή στην Ε.Ε. ήταν καλή για τη χώρα, ενώ την άνοιξη του 2010, με την υπογραφή του πρώτου μνημονίου, το ποσοστό έπεσε στο 44%. Το γεγονός ότι στην τελευταία μέτρηση μόνο 19% των Ελλήνων πιστεύουν ότι η φωνή τους μετράει στην Ε.Ε. δείχνει πόσο κλονίστηκε η εμπιστοσύνη τους κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Στην Ελλάδα, πάντως, οι περισσότεροι πιστεύουν ότι είναι πολίτες της Ε.Ε. (52%), κάτι που, παρά τις ταλαιπωρίες της κρίσης, ουδέποτε αμφισβητήθηκε. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι περισσότεροι σε όλες τις χώρες αισθάνονται πολίτες της Ε.Ε. (με τον μέσο όρο στο 71%). Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τρεις χώρες όπου οι αρχές και η ενότητα της Ε.Ε. δοκιμάζονται τελευταίως: οι Ούγγροι σε ποσοστό 80% αισθάνονται πολίτες της Ε.Ε., όπως και το 79% των Πολωνών και το 58% των Βρετανών. Επίσης, πάνω από τα δύο τρίτα των πολιτών σε κάθε χώρα είναι υπέρ της ελεύθερης κυκλοφορίας των πολιτών της Ε.Ε., ενώ η μετανάστευση και η τρομοκρατία είναι τα κύρια θέματα που τους απασχολούν.
Τα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου υποδεικνύουν ότι, όσο και αν οι πολιτικές εξελίξεις σε πολλές χώρες προκαλούν ανησυχία για το μέλλον της Ε.Ε., το εγχείρημα απολαμβάνει ακόμη την εμπιστοσύνη των περισσότερων πολιτών σε όλες τις χώρες και στο σύνολο της Ενωσης. Δεν είναι τυχαίο ότι η υποστήριξη του ευρώ, 20 χρόνια μετά την καθιέρωσή του, βρίσκεται σε επίπεδα-ρεκόρ (75% ο μέσος όρος των πολιτών της Ευρωζώνης, 67% στην Ελλάδα). Επίσης, μεγάλη πλειονότητα υποστηρίζει «κοινή πολιτική άμυνας και ασφάλειας» (76%), κοινή ενεργειακή πολιτική (74%), κοινή εμπορική πολιτική (71%), κοινή μεταναστευτική πολιτική (69%), κοινή εξωτερική πολιτική (65%) και κοινή ψηφιακή αγορά (63%).
Είναι δύσκολο να συμβιβάσει κανείς τα γεγονότα που παρακολουθούμε στα δελτία ειδήσεων και στα πρωτοσέλιδα με τα ευρήματα της έρευνας. Δεν αμφισβητείται το γεγονός ότι η Ευρώπη περνάει κρίση, ότι βρίσκεται σε έναν κόσμο όπου όλα αλλάζουν. Αυτό που δείχνει το Ευρωβαρόμετρο, όμως, είναι ότι, όσο και αν εκφράζονται αντιρρήσεις για τη σημερινή πορεία, όσο και αν κερδίζουν έδαφος φωνές εθνικιστικές και κινήματα διασπαστικά, η μεγάλη πλειοψηφία έχει ανάγκη να διαφυλαχθούν η ασφάλεια και η ευημερία που η Ε.Ε. παρέχει. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να διαχειριστούν τις διαφωνίες, χωρίς το όποιο πολιτικό κόστος να τις κάνει να απεμπολούν την ευθύνη τους προς το σύνολο των πολιτών.
Και αυτή η ευθύνη συμπεριλαμβάνει την ενεργή συμμετοχή στην οικοδόμηση της Ε.Ε.