ΚΥΠΡΟΣ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ
Ενα δημόσιο πανεπιστήμιο του οποίου οι απόφοιτοι σε ποσοστό 76% εργάζονται με το καθεστώς της πλήρους απασχόλησης και σε θέση σχετική με τις σπουδές τους. Με κτίρια σύγχρονα, χωρίς αφίσες και συνθήματα στους τοίχους, χωρίς «μαγαζάκια» παρατάξεων και συλλογικοτήτων. Με campus πεντακάθαρο – ούτε ένα αποτσίγαρο δεν θα δεις κάτω. Eνα δημόσιο πανεπιστήμιο που σε δύο χρόνια θα είναι 100% ενεργειακά αυτόνομο, χάρη στο δικό του φωτοβολταϊκό πάρκο, εξοικονομώντας 4 εκατ. ευρώ ετησίως· αυτά τα χρήματα θα δίνονται ως υποτροφίες σε μεταδιδακτορικούς ερευνητές. Eνα δημόσιο πανεπιστήμιο που μέχρι τα μέσα της επόμενης δεκαετίας θα βρίσκεται ανάμεσα στα πρώτα 200 του κόσμου – σε όλες τις λίστες αξιολόγησης.
Οχι, δεν είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Είναι το «θαύμα» του Πανεπιστημίου Κύπρου. Και οφείλεται αφενός στο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της Κύπρου και στη μενταλιτέ του λαού της και αφετέρου στις προσπάθειες και στην επιμονή του απερχόμενου πρύτανη, καθηγητή Φυσικής, Κωνσταντίνου Χριστοφίδη, με καταγωγή από την κατεχόμενη Λάπηθο, γιος αρτοποιού. Ενός ανθρώπου που έχει αποφασίσει να μην ακούει τις μεμψιμοιρίες και τον «θόρυβο», αλλά να κοιτάει μόνο μπροστά. «Κάποιοι λένε πώς όταν υπάρχει φουρτούνα, κατεβάζεις τα πανιά και περιμένεις μέσα στο καράβι. Ομως, για να υπάρχει φουρτούνα, υπάρχει και άνεμος. Αρα, αν σηκώσεις τα πανιά, θα ταξιδέψεις πιο γρήγορα. Είναι ρίσκο, αλλά μόνο έτσι πας μακριά», λέει.
Η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου, 15.700 τ.μ., έργο του διάσημου Γάλλου αρχιτέκτονα Ζαν Νουβέλ. Ενα τμήμα της θα είναι ανοικτό για το κοινό όλο το 24ωρο.
Τον συνάντησα την επομένη των εγκαινίων της εντυπωσιακής Βιβλιοθήκης – Κέντρου Πληροφόρησης «Στέλιος Ιωάννου», έργου του διάσημου Γάλλου αρχιτέκτονα Ζαν Νουβέλ. Στη διάρκεια της τελετής, ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης, οι δωρητές, η πρόεδρος της φοιτητικής ένωσης και ο κ. Χριστοφίδης παρέδωσαν επιστολές τους, οι οποίες τοποθετήθηκαν σε κρύπτη. Θα ανοιχθούν το 2089 όταν το Πανεπιστήμιο Κύπρου θα γιορτάζει τα 100 χρόνια του.
– Πώς φαντάζεστε την Κύπρο του 2089; Θα είναι ακόμα διαιρεμένη;
– Οχι, δεν θα είναι. Είμαι αισιόδοξος. Θεωρώ ότι η χώρα μας έχει λαμπρό μέλλον, πιστεύω στις δυνατότητές της. Αυτή η αισιοδοξία δεν είναι μια απατηλή και υπερφίαλη ελπίδα· είναι μια «πεπαιδευμένη ελπίδα» που ενθαρρύνει την προσπάθεια για το φαινομενικά ανέφικτο και το καθιστά προσεγγίσιμο. Την ίδια αισιοδοξία έχω και για το πανεπιστήμιό μας. Οι νέοι συνάδελφοι είναι καλύτεροι από εμάς.
– Είναι γενναιόδωρο αυτό που λέτε…
– Είναι αληθινό, γιατί να μην το πω; Αν όλοι εμείς που στελεχώσαμε το Πανεπιστήμιο Κύπρου στο ξεκίνημά του κάναμε σήμερα αίτηση, μάλλον δεν θα μας προσλάμβαναν.
– Τι βλέπετε στους νέους που σας κάνει να αισιοδοξείτε;
– Η νέα γενιά είναι προχωρημένη, αντιλαμβάνεται πώς λειτουργεί ο κόσμος. Με αυτό το «υλικό» θα πάει μπροστά. Τι κρίμα που δεν συνέβη το ίδιο με τη γενιά του ’60, των γονιών μας, η οποία έκανε τρομακτικά λάθη και με τη δική μου που τα συνέχισε.
– Σε ποια λάθη αναφέρεστε;
– Είναι δυνατόν δίπλα στη μεγαλύτερη επένδυση που έγινε ποτέ στον τόπο μας, έναν υπερσύγχρονο ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό, να βάζεις δεκάδες κοντέινερ με εκρηκτικά και έτσι να καταστρέφεται μια τέτοια υποδομή; Αναφέρομαι στο δυστύχημα του Βασιλικού. Αλλά και η κρίση του 2013 σε αντίστοιχη απερισκεψία οφειλόταν. Η χώρα ξόδευε αλόγιστα, περίπου ένα δισ. ευρώ τον χρόνο πέρα από τις δυνατότητές της. Και φυσικά υπάρχουν τα μεγάλα και ασυγχώρητα ιστορικά λάθη που οδήγησαν στη διαίρεση της Κύπρου. Το 1960 αποκτήσαμε ένα Σύνταγμα.
Δυστυχώς, δεν αντιληφθήκαμε πόσο μεγάλο «δώρο» ήταν και αρχίσαμε να το υπονομεύουμε, πριν καν το εφαρμόσουμε. Γι’ αυτό λέω ότι ειδικά η δεκαετία του ’60 ήταν μια τραγική περίοδος για την Κύπρο.
– Από την κρίση, όμως, καταφέρατε να βγείτε.
– Η κατάσταση είναι καλύτερη αλλά δεν είμαστε ακόμα ασφαλείς. Αρχισαν ξανά οι προσλήψεις, ο δημόσιος τομέας συνεχίζει να διογκώνεται. Χρειάζεται προσοχή. Κι από την άλλη εξακολουθούμε να μην επενδύουμε στους σωστούς τομείς. Οταν ακούω κάποιους πολιτικούς να λένε «μην ανησυχείτε, έχουμε αποθέματα φυσικού αερίου, όλα θα πάνε καλά» με πιάνει απελπισία. Το καλύτερο απόθεμα είναι τα μυαλά των νέων ανθρώπων· σε αυτά πρέπει να επενδύουμε. Γι’ αυτό πιστεύω ότι το μέγεθος μιας χώρας δεν εξαρτάται από το γεωγραφικό μέγεθός της ούτε από το μέγεθος του πληθυσμού της, αλλά από το μέγεθος της γνώσης που «παράγει» – άρα και των πανεπιστημίων της.
Αποψη του campus του πανεπιστημίου. Μοιάζει με μακέτα, αλλά είναι αληθινό…
– Πώς καταφέρατε το δημόσιο πανεπιστήμιό σας να λειτουργεί… σαν ρολόι;
– Η μόρφωση θέλει αρχοντιά. Η Κύπρος βγήκε από την οθωμανική αυτοκρατορία το 1878. Επειτα ήρθαν οι Αγγλοι και αρχίσαμε να δημιουργούμε τα πρώτα σχολεία μας. Οι παππούδες μας, σε κάθε χωριό, διάλεγαν την πιο όμορφη τοποθεσία και τις καλύτερες πέτρες και έχτιζαν τα πιο ωραία κτίρια γιατί ακριβώς έτσι αντιλαμβάνονταν τη μόρφωση – ως αρχοντιά. Τότε ήταν η εποχή των μεγάλων δωρητών. Αυτό εμείς το φέραμε στη σημερινή Κύπρο. Ξέρετε πόσοι θέλουν να προσφέρουν, να αναλάβουν το κόστος ενός κτιρίου στο πανεπιστήμιο;
Οι φοιτητές μας καταλαβαίνουν ότι όλα αυτά γίνονται με μεγάλες θυσίες. Σέβονται, λοιπόν, το πανεπιστήμιο, το αγαπούν, το θεωρούν κομμάτι της ζωής τους. Πουθενά δεν θα δείτε αφίσες και συνθήματα γραμμένα στους τοίχους. Εχουμε συμφωνήσει με τις φοιτητικές παρατάξεις. Υπάρχουν ειδικές πινακίδες για τα μηνύματά τους και σύντομα θα αντικατασταθούν με ηλεκτρονικές. Αλλά το πιο σημαντικό είναι να αισθάνονται οι νέοι ότι τους νοιάζεσαι πραγματικά. μόνο τότε είναι σε κάθε τι συνοδοιπόροι σου.
Οταν ξέσπασε η κρίση, έκανα μια μικρή έρευνα και διαπίστωσα ότι είχαμε 180 φοιτητές με άνεργους και τους δύο γονείς. Τουλάχιστον οι 120 σκόπευαν να εγκαταλείψουν τις σπουδές τους. Ζήτησα βοήθεια από μια Κύπρια που ζει στην Αθήνα. Επί πέντε χρόνια μας έστελνε από 200.000 ευρώ. Με αυτό το ποσό στηρίξαμε αυτούς τους φοιτητές και τους κρατήσαμε στις σχολές τους. Οταν ένας φοιτητής πέθανε από όγκο στον εγκέφαλο, συνειδητοποίησα ότι έπρεπε κάτι να γίνει και με το θέμα της περίθαλψης. Εκανα υποχρεωτική την καταβολή των 10 ευρώ σε κάθε εγγραφή και έτσι οι φοιτητές απέκτησαν το δικό τους σύστημα υγείας. Το ταμείο τους έχει σήμερα περίπου μισό εκατομμύριο ευρώ και το διοικούν οι ίδιοι. Για όλα αυτά υπήρξαν αντιδράσεις. Οπως και για τη Βιβλιοθήκη. Την αποκαλούσαν «το παλάτι του πρύτανη» κι εγώ γελούσα.
Πάντα υπάρχουν άνθρωποι που θα τους δείχνεις το φεγγάρι κι εκείνοι θα βλέπουν το δάχτυλό σου. Αλλά έχω επιλέξει να μην ακούω τον «θόρυβο».
Σε άμεση επαφή με τις επιχειρήσεις
– Το θέμα του πανεπιστημιακού ασύλου πώς το χειριστήκατε; Υπήρξαν φορές που επιτρέψατε στην αστυνομία να μπει στο campus;
– Υπήρξαν φορές που δέχθηκα την άρση του ασύλου και άλλες που αρνήθηκα. Για παράδειγμα, όταν υπήρχαν πληροφορίες ότι ο δράστης μιας δολοφονίας κρυβόταν εδώ, είπα ναι στην έρευνα. Οταν μου ζήτησαν να μπουν στην εστία για να συλλάβουν έναν φοιτητή που είχε υπερβεί το όριο ταχύτητας με το αυτοκίνητό του, είπα όχι. Δεν ήταν λόγος αυτός να στιγματιστεί ένας νέος μπροστά στους συμφοιτητές του. Ολα άπτονται της κοινής λογικής.
– Η σύνδεση με την αγορά εργασίας πώς επιτυγχάνεται;
– Εχουμε πολύ δυνατά τμήματα. Δεν επαναπαυόμαστε όμως. Κάθε εβδομάδα επισκεπτόμουν μία επιχείρηση στην οποία εργάζονται απόφοιτοί μας. Μιλούσα μαζί τους και με τους εργοδότες τους, για να δω αν υπάρχουν κενά στα προγράμματα σπουδών και πώς μπορούν να καλυφθούν. Πριν από λίγο καιρό, άκουσα παράπονα ότι κάποιοι πτυχιούχοι μας υστερούν σε πνεύμα ομαδικότητας. Αποφασίσαμε να προσφέρουμε ως μαθήματα επιλογής κάποια ομαδικά αθλήματα. Δημιουργούνται ισχυροί δεσμοί στους νέους όταν παίζουν μαζί μπάσκετ ή ποδόσφαιρο. Ενα πανεπιστήμιο πρέπει να αφουγκράζεται την κοινωνία και την αγορά, να ξέρει τι συμβαίνει, να έχει αντανακλαστικά.
– Το να αφουγκράζεται την αγορά είναι ταμπού για το δημόσιο ελληνικό πανεπιστήμιο…
– Οταν ανέλαβα, σλόγκαν του Πανεπιστημίου Κύπρου ήταν το δίπτυχο γνώση – έρευνα. Πρόσθεσα τις λέξεις καινοτομία και επιχειρηματικότητα. «Θα μας κάνεις επιχείρηση;» μου έλεγαν. Οχι, απαντούσα, θα κάνω το πανεπιστήμιο ανεξάρτητο οικονομικά, χάρη στις ιδέες και στην τεχνογνωσία των ανθρώπων του, να μην είναι πια κρατικοδίαιτο.
Μια αμερικανική εταιρεία σκέπτεται να εγκαταστήσει στην Κύπρο, σε συνεργασία με εμάς, ένα κέντρο έρευνας και ανάπτυξης για 2.000 εργαζομένους. Αντιλαμβάνεστε τι θα σημαίνει αυτό αν ευοδωθεί. «Πόσες απεργίες έχετε;» με ρώτησαν οι άνθρωποί της. Τους είπα ότι δεν έχει χαθεί ούτε μία μέρα μαθημάτων. Προηγουμένως είχαν πάει στην Αθήνα και είχαν παρακολουθήσει την τελετή αναγόρευσης κάποιου σε επίτιμο διδάκτορα του ΕΚΠΑ. Μετά τη λήξη της εκδήλωσης, ένας ανώτατος λειτουργός του πανεπιστημίου τους είπε: «Σας παρακαλώ μην αναφέρετε ότι ήρθατε εδώ για να συζητήσουμε για επιχειρήσεις». Τότε αποφάσισαν οι Αμερικανοί ότι δεν έπρεπε να δραστηριοποιηθούν στην Ελλάδα…
«Ενα πανεπιστήμιο πρέπει να αφουγκράζεται την κοινωνία και την αγορά», λέει ο κ. Χριστοφίδης.
– Στενοχωριέστε που ολοκληρώνεται η θητεία σας;
– Και ναι, και όχι. Είναι προνόμιο να υπηρετείς ένα πανεπιστήμιο. Ηταν μεγάλη τιμή για εμένα να είμαι ο πρύτανης της κρίσης. Την ώρα που η Κύπρος βούλιαζε και δεν μπορούσε να πάρει ούτε ένα ευρώ δάνειο, εμείς σχεδιάζαμε το πιο δυναμικό και ελπιδοφόρο πρόγραμμα ανάπτυξης – και αρχίσαμε να το υλοποιούμε! Είμαι υπερήφανος, λοιπόν, για όσα έγιναν. Δεν νιώθω όμως ότι έχω αδειάσει από δημιουργικότητα. Κάθε άλλο. Οταν ανέλαβα τα καθήκοντά μου, το 2010, είχα δέκα ιδέες. Στη συνέχεια έγιναν εκατό. Πραγματοποίησα τις ογδόντα και τώρα έχω άλλες χίλιες στο μυαλό μου. Από την άλλη, θεωρώ ότι πρέπει να προχωρήσω παρακάτω, να κάνω κάτι άλλο.
– Η πολιτική είναι μια φυσική συνέχεια για έναν άνθρωπο που έχει τη διάθεση να προσφέρει;
– Εχω ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που θα ξετυλιχθεί αργότερα. Μιλώ με τους καλύτερους Κύπριους – εντός και εκτός Κύπρου. Εχουμε όραμα για τον τόπο μας – όχι κατ’ ανάγκην κόμμα. Δεν σκοπεύω να γίνω κομματάρχης. Θα ήθελα μίαν «Αλλη Κύπρο». Θα σας πω ένα παράδειγμα: ένα στρέμμα γης στην Ολλανδία δίνει στην πρωτογενή αγορά γύρω στα 1.800 ευρώ τον χρόνο και στο Ισραήλ 1.500 ευρώ. Στην Ελλάδα και στην Κύπρο το αντίστοιχο ποσό είναι 300 ευρώ. Ξέρετε γιατί; Επειδή, οι Ολλανδοί παράγουν με τη λογική της αγοράς, οι Ισραηλινοί με την καινοτομία και εμείς βάσει των πολιτικών σκοπιμοτήτων. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί.